Co to jest choroba wysokościowa (ang. altitude sickness)?
Choroba wysokościowa jest pojęciem, na które składają się trzy zespoły objawów: ostra choroba górska (AMS) tj. bóle głowy i nudności, które występują od wysokości około 3000 lub więcej metrów n. p. m. i jest to łagodna postać choroby. Dwie następne: wysokościowy obrzęk płuc (HAPE) i wysokościowy obrzęk mózgu (HACE) są postaciami choroby wysokościowej zagrażającymi życiu i polegają na gromadzeniu się płynu w płucach oraz w głowie. Podstawą leczenia choroby wysokościowej jest zejście lub transport poszkodowanego w dół.
Czy nawodnienie zapobiega wystąpieniu choroby wysokościowej?
Obecnie nie ma wystarczającej ilości danych potwierdzających, że nawodnienie per se wpływa na zmniejszenie zapadalności na chorobę wysokościową. Objawy odwodnienia (ból głowy i zmęczenie) mogą natomiast imitować objawy choroby górskiej. Przyjmowanie zaś nadmiernej ilości płynów może prowadzić do przewodnienia i hiponatremii, co z kolei może skutkować zaburzeniami świadomości.
Czy wysoki poziom sprawności fizycznej zapobiega wystąpieniu choroby wysokościowej?
Pomimo, że jest to dobry pomysł, aby być w formie gdy będzie się przebywało na dużej wysokości, nie ma dowodów na to, że wysoki poziom sprawności fizycznej chroni osoby przed chorobą wysokościową. W rzeczywistości ludzie sprawni fizycznie (na przykład maratończycy) mogą się być bardziej podatni na chorobę wysokościową niż zwykli śmiertelnicy ponieważ mają skłonność do stawiania sobie trudnych wyzwań. Nadmierny wysiłek jest czynnikiem ryzyka choroby wysokościowej.
Czy picie alkoholu powoduje problemy na wysokości?
Alkohol wpływa depresyjnie na ośrodek oddechowy, a hiperwentylacja jest głównym fizjologicznym mechanizmem aklimatyzacji. Zatem należy go unikać tak samo jak i wszelkich innych substancji (innym przykładem są leki nasenne), hamujących oddychanie. Ponadto alkohol może powodować odwodnienie i dawać objawy ostrej choroby górskiej.
Czy należy zażywać profilaktycznie diamox ( diuramid, acetazolamid), kiedy wybierasz się na duże wysokości?
Należy stopniowo osiągać wysokość, pozwalając na aklimatyzację swojemu organizmowi. Jednak dla osób przylatujących samolotem do miejsc wysoko położonych jak La Paz w Boliwii czy Lhasa w Tybecie lub tych uczestniczących w akcjach ratunkowych, kiedy nie ma szans na prawidłową aklimatyzację zaleca się profilaktyczne przyjmowanie diuramid w dawce 2x 125 mg na dobę (o ile nie ma wywiadu alergii na lek u tych osób).
Dlaczego niektóre osoby w podobnym wieku i z podobnym przygotowaniem cierpią na chorobę wysokościową, a inne nie, zdobywając znaczne wysokości w tym samym tempie?
Jest to intrygujące pytanie. Niektórzy ludzie mogą być bardziej podatni na tę chorobę niż inni, Prawdopodobnie predyspozycje genetyczne mogą odgrywać pewną rolę. Uwzględniając to zjawisko należy interesować się samopoczuciem towarzysza podczas wspinaczki w górach wysokich.
Czy biegunka należy do obrazu choroby wysokościowej?
Nie. Wiele z regionów górskich leży w krajach rozwijających się, gdzie zapalenie żołądka i jelit (biegunka) jest częstym problemem ze względu na niski poziom higieny. Ważne jest, aby używać czystej wody pitnej, jeść dobrze ugotowane jedzenie i myć ręce wodą z mydłem, aby uniknąć tej wspólnej niedoli. Biegunka występuje częściej niż choroba wysokościowa w górach krajów rozwijających się.
Jakie jest bezpieczne tempo zdobywania znacznych wysokości?
Rozsądną rekomendacją wydaje się, aby powyżej 2700 m nie pokonywać więcej niż 400 m wysokości w porównaniu do poprzedniego miejsca noclegu. Zasada „wspinaj się wysoko, śpij nisko” pomaga w procesie aklimatyzacji. Także zrobienie sobie dnia odpoczynku po dwóch dniach zdobywania wysokości wspomaga poprawia aklimatyzację. Dzień odpoczynku po co dwa dni na zysk w wysokości również może pomóc. Przede wszystkim ważne jest, aby „słuchać” swojego ciała, a nie zmuszać się do realizowania sztywnych wytycznych.
Czy istnieją „czynniki ryzyka” choroby wysokosciowej?
Występowanie u danej osoby w wywiadzie choroby wysokościowej, szczególnie gdy wysokość zdobywano stopniowo jest najbardziej znanym czynnikiem ryzyka. Zbyt szybkie zdobywanie wysokości i nadmierne obciążenie fizyczne są także dobrze udokumentowanymi czynnikami ryzyka. Picie nadmiernych ilości alkoholu, używanie tabletek nasennych, niektóre przewlekłe schorzenia układu oddechowego (zwłóknienie, rozedma płuc) oraz utrzymujące się infekcje dróg oddechowych mogą predysponować do zachorowania na chorobę wysokościową.
Podkreślić także należy, że dobrze kontrolowane (leczone) nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, a nawet stabilna chorobą wieńcowa nie stanowią czynników ryzyka tej choroby per se.
Bardzo często w nocy spędzanej na dużych wysokościach doświadczam „uczucia zadławienia” co mnie bardzo niepokoi. Co mogę zrobić?
Zjawisko to jest prawdopodobnie z spowodowane periodycznym oddychaniem występującym podczas pobytu na znacznych wysokościach i często prowadzi do ataku lęku. Jest to dość powszechny problem. Podanie acetazolamidu (w dawce 125 mg przed obiadem) osobom cierpiącym na ww. przypadłość zmniejsza jej nasilenie.
Piotr Kończakowski
Powyższy tekst jest tłumaczeniem ze strony KM UIAA.
