Motto:
Jeśli wydaje Ci się, że łatwo zalegalizować wspinanie w rezerwacie przyrody, to masz rację – wydaje Ci się..
– Czyli już możemy się wspinać?
– Nie, jeszcze musimy przekonać RDOŚ, RROP, Nadleśnictwo, zawrzeć porozumienia oraz oczekiwać zarządzenia.
Tego typu rozmowy prowadzę od czasu, gdy na zlecenie firmy Usługi Ekologiczne opracowałem dokument pt. „Analiza możliwości udostępnienia do wspinania wapiennych turni i ścian skalnych położonych w rezerwacie „Pazurek” w kontekście przygotowywania projektu planu ochrony dla rezerwatu”. A było to.. w 2015 r. Ale sprawa przywrócenia możliwości wspinania na Zubowej Górze ma jeszcze starszą historię. Warto ją nieco przybliżyć:
Pierwsi wspinacze pojawili się na Zubowej Górze (zwanej w tym czasie „Jaroszowiec” lub wymiennie „Skałki Rabsztyńskie”) stosunkowo późno jak na Jurę, lecz na długo przed ustanowieniem rezerwatu. Pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku rozpoczął się pierwszy etap eksploracji wspinaczkowej skał Pazurka, przez wspinaczy z Olkusza, Śląska, Krakowa i Zagłębia Dąbrowskiego. Wytyczono wiele dróg klasyczną metodą tradycyjną oraz”na wędkę”. Powstało też kilka dróg techniką sztucznych ułatwień. Lecz pierwszeństwo w „taternickiej” eksploracji terenu należy przyznać speleologom, którzy rozpoczęli poszukiwania jaskiń krótko po II wojnie światowej (w latach 1946-1948), głownie za sprawą badań Kazimierza Kowalskiego. W wydanym w 1951 roku inwentarzu „Jaskinie Polski” opisał on kilka jaskiń położonych w Zubowych i Cisowej Skale w tym m.in. zamieścił pierwszą wzmiankę o odkryciu jednej z większych jaskiń rezerwatu – Omszałej Studni, stwierdzając w dniu 28.06.1947 r. na dnie wlotowej studni, „sporą ilość lodu mimo wczesnej i ciepłej w tym roku wiosny”. Powstanie na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych nowych klubów wspinaczkowych i speleologicznych zintensyfikowało ruch, głównie w Zubowych Skałach. W tym czasie aktywnością wykazywali się członkowie Speleoklubu Olkusz, Klubu Wysokogórskiego Gliwice, Harcerskiego Klubu Taternickiego z Katowic, Klubu Wysokogórskiego Katowice i Speleoklubu Dąbrowa Górnicza. Wtedy także został opracowany pierwszy przewodnik wspinaczkowy po rejonie, autorstwa Macieja Wocha, późniejszego studenta katowickiej ASP. Przewodnik M. Wocha nigdy nie został wydany drukiem, lecz krążył w kopiach rękopisowych. Istnienie przewodnika zintensyfikowało ruch wspinaczy, w latach siedemdziesiątych powstały kolejne nowe drogi wspinaczkowe. Aż do lat osiemdziesiątych skały rejonu były intensywnie eksplorowane. Należy pamiętać, że nie było w tym czasie rezerwatu, a granice eksploracji wyznaczały naturalne formacje. W roku 1981 Harcerski Klub Taternictwa zorganizował pierwsze zawody wspinaczkowe na Zubowych Skałach, powtarzane corocznie do 1984 roku. Tu także odbyły się w 1990 r. ostatnie słynne ogólnopolskie zawody „gliwickie”.
W 2008 roku, teren Zubowej Góry został rezerwatem przyrody „Pazurek”, ze wszystkimi prawnymi konsekwencjami dla legalności wspinania na tym obszarze. Przy drogach wejściowych do rezerwatu zostały umieszczone tablice z informacjami o zakazach obowiązujących w rezerwacie, pod Zubowymi Skałami pojawiła się tablica Nadleśnictwa Olkusz, zabraniająca wspinaczki na podstawie odpowiednich przepisów Ustawy o ochronie przyrody oraz Ustawy o lasach:
W latach 2013-2014 z inicjatywy i „rękami” fundacji „Wspinka”, przy użyciu śrub blokujących wpięcie ekspresów w ringi, uniemożliwiono bezpieczna asekurację.
Inicjatywa Środowisk Wspinaczkowych „Nasze Skały”, oczywiście z błogosławieństwem i pomocą instytucjonalną PZA, rozpoczęła prace nad przywróceniem możliwości wspinania. Oprócz wspomnianej Analizy, prowadziliśmy [zwłaszcza podczas sympozjów i konferencji, gdy luźniejsza atmosfera sprzyjała nieformalnym dyskusjom] rozmowy z przedstawicielami Nadleśnictwa Olkusz i Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie. Kropla drąży skały – udało się doprowadzić do kolejnych wizji lokalnych w rezerwacie (z przedstawicielami nadleśnictwa, RDOŚ, Zespołu Parków Krajobrazowych Małopolski, naukowców), oraz złożyliśmy wnioski o udostępnienie do wspinania kilku rezerwatów Małopolski, w tym części skał rezerwatu Pazurek. Pokłosiem naszych wniosków było wielostronne spotkanie w siedzibie RDOŚ Kraków http://pza.org.pl/news/news-skaly/komunikat-o-spotkaniu-w-rdos-krakow-w-sprawie-wspinania-w-rezerwatach-malopolski , a następnie posiedzenia Regionalnej Rady Ochrony Przyrody (to taka jakby „rada nadzorcza” dla RDOŚ, złożona z kilkudziesięciu przedstawicieli świata nauki, samorządowców, przyrodników itp.).
Wizji lokalnych na Pazurku było rekordowo wiele – doliczyliśmy się 16 „oficjalnych” i kilku nieformalnych – Miłosz uczestniczył w 11, Włodek w 14.
Do tego przygotowaliśmy inwentaryzacje istniejących dróg wspinaczkowych (szkice, fototopo, propozycje zmian przebiegu dróg) oraz „dokumentację projektową” – lista staroci do usunięcia, gdzie mają być ringi, ile itp.)
W żadnym innym rezerwacie nie włożyliśmy tyle w dokumentacje (nawet na Pochylcach w Ojcowskim Parku Narodowym było mniej formalności)
Ponieważ wcześniej udało nam się przekonać do sprawy Nadleśnictwo i RDOŚ, RROP wyraziła zgodę na przywrócenie do wspinana fragmentu Zubowej Góry (Główny Mur, Boczny Mur, Zielona Skała), pod warunkiem wymiany przez nas asekuracji, obniżenia stanowisk zjazdowych oraz zachowania tzw. „status quo” [zakaz otwierania nowych dróg]. Wykorzystując czasowe pozwolenie RDOŚ na odstępstwa od przepisów ochrony przyrody, jesienią 2018 r. silna ekipa pod wodzą niezawodnego Waldka Podhajnego wykonała wzorowo zadanie, umieszczając w skałach ringi i stanowiska Fixe, podarowane nam specjalnie na ten cel przez Artura Sobczyka z firmy Sudetica Verticalia (przedstawiciela Fixe).
4 lutego 2019 r. dokonaliśmy komisyjnego (Nadleśnictwo, RDOS, IŚW Nasze Skały) odbioru wykonanych prac [brak zastrzeżeń!], co pozwoliło na kolejny krok – wniosek o wydanie zarządzenia w sprawie wspinania w rezerwacie. Przygotowaliśmy wspólnie projekty zarządzenia oraz trójstronnego porozumienia, i złożyli do akceptacji Regionalnej Radzie Ochrony Przyrody, która obradowała 3 kwietnia 2019 r. Myśleliśmy, że to czysta formalność, ale sprawa stanęła wręcz na ostrzu noża – wspinacze wciąż postrzegani są (czasem niestety prawdziwie) jako grupa nie sprzyjająca celom ochrony przyrody. Na szczęście przeważył zdrowy rozsądek i zasada „pacta sunt servanda” – RROP nie wycofał się z raz już wydanej przez siebie zgody.
29 maja 2019 r. (znamiennie, w dniu „okrągłych” urodzin dyrektora operacyjnego Naszych Skał) podpisaliśmy porozumienie, dzięki czemu Waldek mógł przystąpić do „roboczego” sprawdzenia nowego obicia i sporządzenia topo (ujrzy światło dzienne w pierwszych dniach lipca, w nowym wydaniu Jury Środkowej).
Zarządzenie zostało w czwartek parafowane przez prawników, a dzisiaj, 14 czerwca 2019 roku, po prawie pięciu latach i setkach godzin naszej pracy, podpisał je Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Krakowie. Wspinanie na wyznaczonych ścianach Zubowej Góry jest znów legalne.
Jak wiadomo, porażka jest sierotą, a sukces ma wielu ojców – ten ma ich bardzo wielu. Po tylu latach trudno wszystkich wymienić, by im podziękować. Pozwólcie zatem, że ograniczę się do kilku imion, a pełna lista „zasłużonych” zostanie wkrótce stworzona. Dziękuję zatem Robertowi, Błażejowi, Tomkowi (RDOŚ), Marysi, Kubie, Marcinowi (nadleśnictwo), Piotrowi, Maćkowi, Waldiemu, Gregowi, Arturowi, Tadkowi.. i wszystkim, o których chwilowo zapomniałem.
O ile ojców tego sukcesu jest rzeczywiście wielu, o tyle matkę ma tylko jedną – Inicjatywę Środowisk Wspinaczkowych „Nasze Skały”. Pamiętajcie o tym wspinając się legalnie na skałach Zubowej Góry w rezerwacie przyrody „Pazurek”.
Włodek „Jacooś” Porębski
IŚW „Nasze Skały”
