[Treść zatwierdzona przez KTJ PZA 23.03.2018 po wprowadzeniu zmian dot. Karty Grotołaza]
1. Sylwetka absolwenta
Celem kursu jest nabycie przez szkolonego wiadomości i umiejętności pozwalających na samodzielne i bezpieczne uprawianie taternictwa jaskiniowego.
Absolwent kursu powinien umieć:
- Zaplanować i zrealizować wejście do dowolnej jaskini zarówno w okresie letnim, jak i zimowym,
z zachowaniem zasad bezpieczeństwa. - Bezpiecznie poruszać się oraz asekurować partnerów w terenie wspinaczkowym.
- Wyprowadzić swój zespół jaskiniowy i wspinaczkowy w bezpieczny teren w przypadku załamania pogody czy nieprzewidzianego splotu wypadków.
- Samodzielnie zastosować techniki autoratownicze w sytuacjach tego wymagających, zarówno w jaskini, jak i podczas wspinaczki.
- Udzielić w warunkach górskich pierwszej pomocy w sytuacjach tego wymagających.
Absolwent kursu powinien znać przepisy obowiązujące w terenie, w którym przyjdzie mu działać, ze szczególnym uwzględnieniem zasad ochrony przyrody.
2. Część teoretyczna
Tematy wykładów:
- Ogólne wiadomości o taternictwie jaskiniowym.
- Sprzęt i ubiór w taternictwie jaskiniowym.
- Zjawiska krasowe i powstawanie jaskiń. Rejony krasowe Polski i świata.
- Techniki taternictwa jaskiniowego.
- Pierwsza pomoc i postępowanie powypadkowe.
- Ochrona przyrody.
- Umiejętność czytania i posługiwania się dokumentacją jaskiniową.
- Niebezpieczeństwa związane z działalnością w górach i jaskiniach w warunkach letnich i zimowych.
- Strategia akcji jaskiniowej.
- Topografia Tatr, ze szczególnym uwzględnieniem Tatr Zachodnich.
- Terenoznawstwo.
- Zarys historii taternictwa jaskiniowego i historii rozwoju sprzętu.
3. Część praktyczna
3.1 Węzły
Nauka węzłów obejmuje umiejętność ich poprawnego zawiązania oraz wiedzę o zastosowaniu, zaletach i wadach.
Węzły zaczepienia: kluczka, ósemka, ósemka z dwoma uchami, pośredni tatrzański, skrajny tatrzański, motylek, wyblinka.
Węzły do łączenia lin: podwójny zderzakowy, potrójna ósemka, taśmowy, kluczka na rozrywanie.
Węzły zaciskowe: prusik, prusik francuski, bloker.
Inne węzły: półwyblinka, flagowy, zwijanie liny (klarowanie), połowa podwójnego zderzakowego, zabezpieczenie końca liny, wiązanie lonży.
3.2 Techniki taternictwa jaskiniowego
3.2.1 Techniki podstawowe:
- Zjazd na rolce Simple z autoasekuracją z Shunta (jako wiodąca metoda zjazdu), blokowanie i odblokowanie rolki, blokowanie i odblokowywanie Shunta.
- Podchodzenie na przyrządach zaciskowych metodą DED oraz z wykorzystaniem przyrządu kostkowego.
- Pokonywanie w zjeździe i wychodzeniu przepinek o różnym stopniu trudności, węzłów i odciągów.
- Przepięcie z wychodzenia do zjazdu i ze zjazdu do wychodzenia.
- Sposoby wpięcia liny w rolkę w S, C, SC.
- Dodatkowe hamowanie zjazdu na jeden z trzech sposobów:
- przez karabinek łączący rolkę z punktem centralnym (tzw. vertaco)
- przez karabinek dedykowany typu „Handy”, „Freino” itp.
- przez dodatkowy karabinek, wpięty do karabinka łączącego rolkę z punktem centralnym
- Pokonywanie trawersów, tyrolek i tyrolek skośnych.
- Zjazd i podchodzenie z zastosowaniem liny kierunkowej.
- Schodzenie po linie za pomocą przyrządów zaciskowych.
- Podchodzenie po pochylni z wykorzystaniem jednego przyrządu.
- Worowanie liny.
3.2.2 Techniki poręczowania jaskiń:
- Dobór punktów mocowania podczas poręczowania odcinkowego: punkty naturalne, spity, kotwy, ringi. Właściwy dobór plakietek.
- Budowa stanowisk: w układzie szeregowym (punkt główny i zabezpieczający), w układzie V.
- Poręczowanie odcinków pionowych, poziomych (trawersy).
- Pośrednie punkty mocowania (przepinki), odciągi.
- Łączenie lin na przepince i w zjeździe.
- Zjazd ze ściągnięciem liny za sobą.
3.2.3 Autoratownictwo (techniki obowiązkowe):
- Uwalnianie i zwożenie poszkodowanego z przyrządów zjazdowych (rolka typu Simple + Shunt) – bez cięcia lonży.
- Uwalnianie i zwożenie poszkodowanego z przyrządów zaciskowych metodą przeciwwagi z lonży.
- Zjazd z poszkodowanym przez przepinkę, węzeł, odciąg.
- Wyciąganie poszkodowanego za pomocą ruchomego bloczka (z wykorzystaniem bloczka z blokadą).
3.2.4 Autoratownictwo (techniki opcjonalne):
- Uwalnianie i zwożenie poszkodowanego z przyrządów zjazdowych (rolka typu Simple + Shunt) – przez odcięcia lonży.
- Uwalnianie i zwożenie poszkodowanego z przyrządów zaciskowych metodą Croll w Croll.
- Wyciąganie poszkodowanego do góry metodą hiszpańskiej przeciwwagi.
3.2.5 Techniki awaryjne:
- Podchodzenie z wykorzystaniem różnych elementów sprzętu osobistego.
- Zjazd w półwyblince z autoasekuracją.
- Konstruowane awaryjnych uprzęży (z taśmy, z liny).
- Zjazd w kluczu francuskim i Dülfera.
3.3 Szkolenie wspinaczkowe
Czas trwania szkolenia: 6 dni.
Część praktyczna przeprowadzona jest w maksymalnie 4 osobowej grupie.
Forma zajęć: zajęcia praktyczne w skałkach przeplatane teorią.
Absolwent szkolenia wspinaczkowego powinien umieć:
- Wiązać się liną z zastosowaniem uprzęży.
- Zawiązać i zastosować węzły:
- kluczka, ósemka, skrajny tatrzański, wyblinka, półwyblinka, flagowy, taśmowy,
- węzeł prusika, prusik francuski, bloker.
- Dobierać sprzęt do konkretnej drogi i poprawnie rozmieszczać go na sobie.
- Obsługiwać przyrząd asekuracyjny na dolnym stanowisku, w zakresie podawania, wybierania, hamowania liny oraz jej blokowania i odblokowywania.
- Obsługiwać przyrządy wielofunkcyjne (np. typu ATC Guide, Reverso, itp.) na górnym stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem bezpiecznego odblokowywania ich pod obciążeniem.
- Zastosować półwyblinkę z karabinkiem HMS do asekuracji (wybieranie, hamowanie,blokowanie}
- Budować stanowiska asekuracyjne dolne, górne i pośrednie.
- Budować stanowiska do „wędki”.
- Samodzielnie zakładać punkty asekuracyjne (kości, kości mechaniczne, itp.)
- Wykorzystywać punkty naturalne jako punkty asekuracyjne.
- Właściwe rozmieszczać punkty przelotowe, łączyć punkty asekuracyjne.
- Prawidłowo prowadzić linę jednotorowo i dwutorowo (opcjonalnie).
- Przewiązywać linę przez stanowisko zjazdowe, ring asekuracyjny; zdejmować ekspresy podczas opuszczania.
- Budowa stanowisk zjazdowych
- przygotowywać linę i pozostały sprzęt do zjazdu
- zjeżdżać w przyrządzie wysokim z autoasekuracją
- ściągać liny z stanowiska zjazdowego
- zjeżdżać z stanowiskiem pośrednim.
- Wyłapywać odpadnięcia prowadzącego (ćwiczenia na zrzutni)
- Podchodzić po linie (prusikowanie).
- Spotować (asysta).
- Pokonywać różne formacje skalne z zastosowaniem odpowiednich technik wspinaczkowych.
- Umieć zastosować metodę U.
- Przepuszczać węzeł (liny połączone kluczką) przez karabinek.
W zakres szkolenia wspinaczkowego wchodzi również wiedza dotycząca:
- Charakterystyki różnych rodzajów sprzętu wspinaczkowego
- Formacji skalnych i technik wspinaczkowych
- Teorii asekuracji.
3.4 Szkolenie zimowe
Program szkolenia:
- Ocena zagrożenia i profilaktyka bezpiecznego poruszania się w warunkach zimowych.
- Posługiwanie się zestawem ABC
- Podstawowe informacje o sprzęcie potrzebnym do poruszania się w warunkach zimowych.
- Posługiwanie się sprzętem zimowym w tym: podchodzenie, schodzenie i trawersowanie
z pomocą czekana i raków. - Hamowanie upadków w terenie śnieżnym.
- Sposoby asekuracji: asekuracja lotna, budowa stanowisk w śniegu i lodzie.
4. Szkolenia dodatkowe
W zależności od możliwości organizacyjnych i zaangażowania osób szkolonych, można etap podstawowy wzbogacić o zajęcia praktyczne z zakresu:
- Sporządzania dokumentacji jaskiniowej
- Zastosowania rolki Stop
- Podstawowych technik ratowniczych.
5. Standardy sprzętowe
- Szkolenia powinny odbywać się wyłącznie w oparciu o atestowany sprzęt, w pełni sprawny ze szczególnym uwzględnieniem stopnia zużycia oraz okresu użytkowania.
- Wszystkie lonże (w tym ewentualna lonża do ręcznego przyrządu zaciskowego) powinny być wykonane z liny dynamicznej lub w inny sposób być zdolna do absorbowania energii.
- Zaleca się stosowanie lin Typu A do prowadzenia każdego etapu szkolenia.
- Pętla nożna powinna być mocowana do przyrządu ręcznego osobnym karabinkiem niezakręcanym („mobilna stópka”).
- Wykorzystanie karabinka łączącego przyrząd zjazdowy z punktem centralnym jako hamulca jest możliwe tylko przy stosowaniu w tym celu karabinka stalowego lub karabinka zintegrowanego z dedykowanym hamulcem.
- Nie stosowanie dodatkowych repsznurów łączących Shunta z karabinkiem lonży („sznureczek do Shunta”)
- Na każdym wyjściu do jaskini kursant powinien posiadać ze sobą czołówkę zapasową, zegarek, nóż i apteczkę.
- Wpinanie worka jaskiniowego do punktu centralnego lub pętli udowej karabinkiem zakręcanym.
- Instruktorzy mogą podjąć samodzielnie decyzję co do wykorzystania jako techniki wiodącej:
- stosowanie dwóch lub trzeciej dodatkowej lonży do ręcznego przyrządu zaciskowego,
- wykorzystania dowolnego z trzech dopuszczalnych sposobów dodatkowego hamowania:
- przez karabinek łączący rolkę z punktem centralnym (tzw. vertaco)
- przez karabinek dedykowany typu „Handy”, „Freino” itp.
- przez dodatkowy karabinek, wpięty do karabinka łączącego rolkę z punktem centralnym
6. Organizacja kursów
Kursy taternictwa jaskiniowego zgodnie z decyzją X Walnego Zjazdu Delegatów Klubów i Sekcji Taternictwa Jaskiniowego PZA mogą być organizowane tylko i wyłącznie przez kluby zrzeszone w Polskim Związku Alpinizmu.
Zajęcia praktyczne mogą prowadzić wyłącznie licencjonowani instruktorzy w ramach posiadanych przez nich uprawnień.
Przejścia jaskiniowe
Na kursie realizowany jest program terenowy obejmujący co najmniej 8 akcji jaskiniowych, do jaskiń tatrzańskich wymagających użycia technik linowych. Wśród tych akcji, co najmniej 3 powinny odbyć się w warunkach zimowych.
Wskazane jest, aby wśród akcji jaskiniowych znalazły się:
- Trawers międzyotworowy.
- Poruszanie się zespołu z jedną liną.
- Akcja z elementami wspinania.
Wszystkie akcje kursowe powinny być przygotowane i przeprowadzone samodzielnie przez kursantów. Każdy z kursantów powinien być kierownikiem co najmniej jednego wyjścia. Instruktor każdorazowo osobiście nadzoruje przebieg wyjścia, ale nie podejmuje czynnych działań (planowanie, poręczowanie, przejęcie kierownictwa) jedynie w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa.
Egzamin na Kartę Taternika
- Kurs kończy się egzaminem przed komisją egzaminacyjną.
- Egzamin odbywa formie praktycznej i teoretycznej z zakresu programu kursu taternictwa jaskiniowego.
- Komisja składa się z minimum trzech instruktorów taternictwa jaskiniowego PZA.
- Jeden z instruktorów jest przedstawicielem innego klubu, który nie brał czynnego udziału w szkoleniu egzaminowanych.
7. Karta Grotołaza
Kluby mają opcjonalną możliwość prowadzenia szkolenia w systemie dwuetapowym. Po ukończeniu pierwszego etapu szkolenia w taternictwie jaskiniowym, klub może aplikować do KTJ PZA o wydanie kursantowi „Karty Grotołaza”.
7.1. Sylwetka posiadacza „Karty Grotołaza”
Celem kursu kończącego się wydaniem „Karty Grotołaza” jest nabycie przez szkolonego wiadomości i umiejętności pozwalających na samodzielne i bezpieczne poruszanie się po jaskiniach, z wyłączeniem obszarów wysokogórskich.
Absolwent kursu może kontynuować szkolenie do uzyskania „Karty Taternika Jaskiniowego”
Absolwent kursu powinien umieć:
- Zaplanować i zrealizować wejście do jaskini poza obszarami wysokogórskimi, z zachowaniem zasad bezpieczeństwa.
- Bezpiecznie poruszać się oraz asekurować partnerów w terenie wspinaczkowym. Wyprowadzić swój zespół jaskiniowy i wspinaczkowy w bezpieczny teren w przypadku załamania pogody czy nieprzewidzianego splotu wypadków.
- Samodzielnie zastosować techniki autoratownicze w sytuacjach tego wymagających, zarówno w jaskini, jak i podczas wspinaczki.
- Udzielić pierwszej pomocy w sytuacjach tego wymagających.
Absolwent kursu powinien znać przepisy obowiązujące w terenie, w którym przyjdzie mu działać, ze szczególnym uwzględnieniem zasad ochrony przyrody.
7.2. Warunki wydania „Karty Grotołaza”
Warunkiem wydania „Karty Grotołaza” jest odbycie szkolenia teoretycznego i praktycznego:
7.2.1. Cześć teoretyczna.
Tematy wykładów:
- Ogólne wiadomości o taternictwie jaskiniowym.
- Zjawiska krasowe i powstawanie jaskiń.
- Rejony krasowe Polski i świata.
- Sprzęt i ubiór w taternictwie jaskiniowym.
- Techniki taternictwa jaskiniowego.
- Umiejętność czytania i posługiwania się dokumentacją jaskiniową.
- Niebezpieczeństwa związane z działalnością w jaskiniach.
- Terenoznawstwo
- Pierwsza pomoc i postępowanie powypadkowe.
- Ochrona przyrody.
7.2.2. Węzły
Nauka węzłów obejmuje umiejętność ich poprawnego zawiązania oraz wiedzę o ich zastosowaniu, zaletach i wadach.
- Węzły zaczepienia: kluczka, ósemka, ósemka z dwoma uchami, pośredni tatrzański, skrajny tatrzański, motylek, wyblinka.
- Węzły do łączenia lin: podwójny zderzakowy, potrójna ósemka, taśmowy,
- kluczka na rozrywanie.
- Węzły zaciskowe: prusik, prusik francuski, bloker.
- Inne węzły: półwyblinka, flagowy, zwijanie liny (klarowanie), połowa podwójnego
- zderzakowego, zabezpieczenie końca liny, wiązanie lonży.
7.2.3. Techniki podstawowe.
- Zjazd na rolce zjazdowej z autoasekuracją z Shunta (jako wiodąca metoda zjazdu),blokowanie i odblokowanie rolki, blokowanie i odblokowywanie Shunta.
- Podchodzenie na przyrządach zaciskowych metodą DED oraz z wykorzystaniem przyrządu kostkowego.
- Pokonywanie w zjeździe i wychodzeniu przepinek o różnym stopniu trudności, węzłów i odciągów.
- Przepięcie z wychodzenia do zjazdu i ze zjazdu do wychodzenia.
- Sposoby wpięcia liny w rolkę zjazdową w S, C, SC.
- Dodatkowe hamowanie zjazdu na jeden z trzech sposobów:
- przez karabinek łączący rolkę z punktem centralnym (tzw. vertaco)
- przez karabinek dedykowany typu „Handy”, „Freino” itp.
- przez dodatkowy karabinek, wpięty do karabinka łączącego rolkę z punktem centralnym
- Pokonywanie trawersów, tyrolek i tyrolek skośnych.
- Zjazd i podchodzenie z zastosowaniem liny kierunkowej.
- Schodzenie po linie za pomocą przyrządów zaciskowych.
- Podchodzenie po pochylni z wykorzystaniem jednego przyrządu.
- Worowanie liny.
7.2.4. Techniki poręczowania jaskiń.
- Dobór punktów mocowania podczas poręczowania odcinkowego: punkty naturalne, spity, kotwy, ringi. Właściwy dobór plakietek.
- Budowa stanowisk: w układzie szeregowym (punkt główny i zabezpieczający), w układzie V.
- Poręczowanie odcinków pionowych, poziomych (trawersy).
- Pośrednie punkty mocowania (przepinki), odciągi.
- Łączenie lin na przepince i w zjeździe.
- Zjazd ze ściągnięciem liny za sobą.
7.2.5. Autoratownictwo.
- Uwalnianie i zwożenie poszkodowanego z przyrządów zjazdowych (rolka Simple + Shunt) – bez cięcia lonży.
- Uwalnianie i zwożenie poszkodowanego z przyrządów zaciskowych metodą przeciwwagi z lonży.
Uwaga: Należy pamiętać o uzupełnieniu pozostałej części programu autoratownictwa dla osób, które będą kontynuować szkolenie na „Kartę Taternika”.
7.2.6. Szkolenie wspinaczkowe
Szkolenie wspinaczkowe przeprowadzone zgodnie z punktem 3.3 programu kursu podstawowego kursu taternictwa jaskiniowego.
7.2.7. Przejścia jaskiniowe
Uczestnictwo w co najmniej osmiu akcjach jaskiniowych wymagających użycia technik linowych. Np. jaskinie: Jury Krakowsko Częstochowskiej, Gór Świętokrzyskich, Sudetów.
7.3. Egzamin na Kartę Grotołaza
Kurs kończy się egzaminem przed komisją egzaminacyjną. Egzamin odbywa się w formie praktycznej i teoretycznej z zakresu programu kursu.
Komisja egzaminacyjna składa się z minimum trzech instruktorów taternictwa jaskiniowego PZA. Jeden z instruktorów jest przedstawicielem innego klubu, który nie brał czynnego udziału w szkoleniu egzaminowanych.
[Treść zatwierdzona przez KTJ PZA 23.03.2018 po wprowadzeniu zmian dot. Karty Grotołaza]
