W związku z licznymi zapytaniami środowiska wspinaczkowego dotyczącego projektu Life+ „Ochrona cennych przyrodniczo siedlisk nieleśnych charakterystycznych dla obszaru Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd” Polski Związek Alpinizmu oraz Rada Inicjatywy Środowisk Wspinaczkowych „Nasze Skały” wyjaśniają:
1. Projekt Life+
Na etapie przygotowywania wniosku o dofinansowanie projektu, na przełomie lat 2010/ 2011 roku Polski Związek Alpinizmu został poproszony przez Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego o pomoc w wytypowaniu skał i jaskiń ze śląskiej części Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd, leżących ponadto na terenie obszarów Natura 2000, które powinny zostać uwzględnione w projekcie w celu takiego przemodelowania asekuracji na drogach wspinaczkowych, by chronić murawy kserotermiczne przed nadmierną penetracją.
Ta część ewentualnego projektu miała obejmować likwidację starych punktów asekuracyjnych, szczególnie w szczytowych partiach skał oraz na zamontowaniu zjazdowych stanowisk asekuracyjnych, by ograniczyć lub uniemożliwić dostęp do muraw kserotermicznych znajdujących się na szczytach turni, instalację ringów pozwalających wyłącznie na wspinaczkę z „dolną asekuracją”, zaniechanie „asekuracji odgórnej” oraz wytyczaniu takich tras wspinaczki by omijały naskalną roślinność i florę szczelinową. Podobne rozwiązania stosowane są w wielu rejonach wspinaczkowych na świecie, w tym przede wszystkich na Frankenjurze.
Wśród 76 siedlisk wymagających ochrony w obszarach Natura 2000 w Polsce, kilka dotyczy bezpośrednio wspinaczy skalnych i grotołazów na tym obszarze:
– 6210 – murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis-Festucion pallentis)
– 8210 – wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis
– 8310 – jaskinie nieudostępnione do zwiedzania
Polski Związek Alpinizmu wytypował i przedstawił Zespołowi Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego rejony wspinaczkowe. Liczbę dróg wspinaczkowych określono na 280, a liczbę ringów na 2800, co przedstawia poniższa tabela:
Wytypowano i przedstawiono także 20 jaskiń do oczyszczenia (ostatecznie jaskinie zostały przez Komisję Europejską d/s projektów środowiskowych wykreślone z wniosku o dofinansowanie projektu, z argumentacja że „skoro grotołazi doprowadzili do zanieczyszczenia jaskiń, niech sami je oczyszczą”).
Realizacja (lub zaniechanie) poszczególnych działań w projekcie w żaden sposób nie była powiązana z dostępem do skał, a tym bardziej – nie mogła wpłynąć na ich zamknięcie dla wspinania.
Ponadto, Polski Związek Alpinizmu został poproszony o deklarację w sprawie przejęcia do opieki infrastruktury związanej ze wspinaczką po okresie realizacji projektu, w celu utrzymania jego efektów. W związku z tą prośbą, PZA postawił warunek, by wykonawca wyłoniony w trakcie procedur projektowych zastosował się do dwóch wymogów:
1. Wszystkie osoby instalujące punkty asekuracyjne muszą posiadać uprawnienia ekiperów PZA.
2. Wszystkie instalowane ringi będą posiadały odpowiednie atesty;
na co ZPKWŚ przystał.
Poza wymienionymi wyżej postawionymi warunkami, żaden przedstawiciel PZA nie uczestniczył w procedurze wyboru wykonawcy reekipacji – na etapie przygotowania, rozstrzygnięcia ani realizacji zadania.
Działania „okołowspinaczkowe” projektu były niewielką jego częścią (ok. 140 tys. zł wobec ok. 3,7 mln zł całości wartości projektu).
Projekt został wysoko oceniony i w czerwcu 2012 roku skierowany do realizacji. ZPKWŚ zwrócił się do PZA o wytypowanie swojego przedstawiciela do Komitetu Sterującego Projektem. Komitet sterujący nie jest ciałem decyzyjnym (bardziej tytularnym), lecz doradczym, opiniotwórczym, mogącym ewentualnie coś sugerować Projektodawcy w kwestiach związanych z realizacją projektu. W jego kilkudziesięcioosobowy skład wchodzą naukowcy, przedstawiciele instytucji ochrony przyrody, władz samorządowych wojewódzkich, powiatowych i gminnych, policji, organizacji społecznych, itp.
Zarząd PZA do udziału w Komitecie Sterującym skierował kol. Włodzimierza Porębskiego, pełnomocnika PZA. Posiedzenia Komitetu odbywają się kilka razy do roku i na nich Projektodawca przedstawia stan realizacji poszczególnych zadań.
W związku z opóźnieniem w realizacji zadania „okołowspinaczkowego” o około rok w stosunku do harmonogramu, a trzy-cztery lata od wyznaczenia skał (na których w międzyczasie uległ zmianie stan asekuracji), a także ze względu na zastrzeżenia Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach, w projekcie wykonano botaniczny monitoring „stanu zerowego” muraw kserotermicznych oraz wizje lokalne poszczególnych rejonów przez reprezentantów ZPKWŚ, RDOŚ, botanika, ornitologa. Przedstawiciel PZA (Włodzimierz Porębski) wziął udział w wizjach lokalnych w obszarach: Morsko, Skarżyce, Łutowiec, Niegowa.
Podczas wizji zajmowano się poszczególnymi skałami i drogami, ale tylko w kontekście obniżenia stanowisk tam gdzie murawy byłyby „narażone” na nadmierną penetrację lub gniazdowały ptaki. Nie rozpatrywano sprawy ewentualnego dobijania jakichkolwiek ringów, zmiany przebiegu dróg itp.
W wyniku wizji, mimo zdania odrębnego przedstawiciela PZA, całkowicie z projektu wypadł sektor Bukowej Góry (Niegowa) – wobec zastrzeżeń ornitologa i RDOŚ; ponadto nie dało się wykazać, że wspinanie tam już funkcjonowało przed projektem (brak ringów), a projekt nie przewidywał udostępnienia nowych rejonów. W zamian w projekt został włączony Kromołowiec (Niegowonice).
Zgodnie z ustaleniami w projekcie nie przewidywano ingerencji w stan asekuracji na istniejących drogach innej niż:
a/ obniżenie stanowisk zjazdowych poniżej zasięgu muraw,
b/ wymianę starych (nie spełniających norm) punktów asekuracyjnych na nowe.
Konieczność uzupełnienia asekuracji na istniejących drogach (np. dobicie pierwszych ringów) pojawiła się dopiero w dokumentacji dołączonej do procedury wyłonienia wykonawcy. Przygotowanie tej dokumentacji nie zostało skonsultowane z przedstawicielem PZA, co uniemożliwiło wprowadzenie odpowiednich korekt przed etapem realizacji zadania.
Zgodnie z zasadami obowiązującymi od początków działalności ekiperskiej w PZA i we wszystkich projektach wymiany asekuracji firmowanych przez PZA i NS, polegających na wymianie i uzupełnianiu asekuracji, wymagana jest – jeżeli to tylko możliwe – konsultacja z autorami dróg i osobami, które je wcześniej ubezpieczały.
Jacek Trzemżalski i Dariusz Piętak, wykonawcy zadań w projekcie Life+, to doświadczeni ekiperzy PZA i mieli możliwość dokonania pewnych zmian w stosunku do przedłożonej dokumentacji – np. nie osadzono ringów na tradowych drogach na Goncerzycy (WRX, 5.10, 5-10-15 i inne) czy Zegarowych Skałach w Smoleniu. Niezrozumiały i nie do zaakceptowania jest fakt, że na niektórych drogach bez potrzeby osadzono dodatkowe punkty asekuracyjne bez konsultacji z autorami dróg i osobami, które instalowały na nich ringi.
2. Kurs i staż ekiperski PZA
Część praktyczna kursu i staż ekiperski w październiku 2014 roku zorganizowane zostały w rejonach i na drogach, na których miały być prowadzone prace w projekcie Life+ w Smoleniu. Nie do zaakceptowania jest fakt, że kursantów i stażystów zaangażowano do pracy społecznej w ramach projektu, w związku z czym poproszono instruktorów o wyjaśnienia. Otrzymaliśmy informację, że drogi reekipowane w ramach kursu i stażu zostały wyłączone z projektu Life+, jednak w świetle dokumentacji złożonej przez wykonawcę w ZPKWŚ okazało się to nieprawdą.
3. Sprzęt ekiperski PZA
Wykonawca działań ekiperskich w projekcie Life+ nie zwrócił się do PZA o zgodę, aby prace realizowane w ramach projektu wykonywane były z użyciem sprzętu (wiertarki, dozowniki klejów, szlifierka kątowa), będącego własnością PZA (Związek nie wyraziłby takiej zgody, z uwagi na komercyjny charakter prac).
Zarząd Polskiego Związku Alpinizmu zapoznał się z wyjaśnieniami złożonymi przez Kolegę Darka Piętaka, którym niestety nie dał wiary. W konsekwencji utraty zaufania wobec osoby Przewodniczącego KWSk Zarząd podjął decyzję o zmianach personalnych w Komisji Wspinaczki Skalnej. Na początku lutego 2015 r. przyjęto rezygnację kol. Dariusza Piętaka z funkcji przewodniczącego KWSk. Do czasu pełnego wyjaśnienia sprawy kol. Dariusz Piętak i kol. Jacek Trzemżalski nie mogą być beneficjentami materiałów ekiperskich i innych środków pochodzących z budżetu PZA, zostali też zobowiązani do bezzwłocznego zwrotu sprzętu będącego własnością PZA, który jest w ich posiadaniu.
4. Przewodnik wspinaczkowy
Po ogłoszeniu zapytania ofertowego na opracowanie i wykonanie przewodnika wspinaczkowego w ramach projektu, Polski Związek Alpinizmu zwrócił uwagę osobom przygotowującym przetarg ze strony ZPKWŚ, że specyfikacja istotnych warunków zamówienia jest sformułowana w sposób uniemożliwiający rzetelne wykonanie zadania – zarówno jeżeli chodzi o czas wykonania, jak i zakres tematyczny przewodnika i jego objętość. Niestety Szczegółowe Istotne Warunki Zamówienia nie zostały zmienione. Pojawiające się informacje o możliwym naruszeniu praw autorskich przy opracowywaniu przewodnika budzą nasz głęboki niepokój. Z uwagi na fakt, że poza wymienionym wyżej zwróceniem uwagi na SIWZ, żaden przedstawiciel PZA nie uczestniczył w procedurze wyboru wykonawcy przewodnika – na etapie przygotowania, rozstrzygnięcia ani realizacji zadania , nie znamy ustaleń pomiędzy wykonawcą a ewentualnymi pokrzywdzonymi, mamy nadzieję że sprawa zostanie rzetelnie wyjaśniona.
Zarząd Polskiego Związku Alpinizmu
Rada Inicjatywy Środowisk Wspinaczkowych „Nasze Skały”
